Alaçatı evleri neden meşhurdur diye soracak olursak öncelikle Alaçatı’nın tarihçesini ve evlerin mimari özelliklerini bilmek gerekir. Evlerin mimarisinin gündelik yaşamdan ne kadar çok etkilendiğini görünce tarihe tanıklık etmek sözü daha bir anlamlı hale geliyor çünkü Alaçatı’nın samimiyeti tam olarak burada. Yapılarda estetik amaçlı bir zorlama yok. Doğal olarak, ihtiyaçlardan yola çıkarak gelişmiş ve tarihe uyum sağlamış.
Alaçatı’yı eşsiz kılan özgün mimari
Alaçatı’nın güzel renkleri ve uyumlu dekorları
Alaçatı’da gezilecek yerler listesinde Alaçatı Evlerini görüp şaşıranlar olacaktır ama Alaçatı’yı bir kez olsun ziyaret eden herkes bilir ki Alaçatı’nın bu kadar popüler olmasına kendine has mimarisiyle Alaçatı Evleri büyük katkısı sağlar. Burada evlerin konaklama görevleri dışında, insan üzerinde psikolojik ve estetik olarak önemli etkileri olduğu bir gerçek.
Ege kıyı kentleri tarih boyunca farklı kültürlerin bir arada yaşadığı ve karşılıklı etkileşim içinde bütünleştikleri bölgeler olmuşlardır. Çeşme yarımadasının en dar bölümünde yer alan Alaçatı’da da bu geçerli.
Alaçatı Evlerinin Tarihi
Alaçatı Evlerinin önemini anlayabilmek için Alaçatı’nın tarihi ve günlük hayat gerekliliklerinin mimariye yansımasına aynı anda bakmak gerekiyor. Alaçatı’nın geçmişi Erythrai Antik Kenti’ne kadar dayanıyor.
Şu anki mimarinin ise 1800’lü yıllarda ortaya çıktığını söylemek mümkün. Alaçatı’da tarihi dokuyu oluşturan konutların büyük çoğunluğu 1850 ile 1892 tarihleri arasında yapılmışlardır. 1830’larda Yunan Adaları’ndan Alaçatı’ya çalışmak için gelen işçilerin yerleşip ticareti geliştirmesi bölgede yaşanan önemli göç hareketlerinin ilki.
Bu göç sonrasında ve özellikle 19. yüzyıl sonlarına doğru kentin nüfusu 45 bine ulaşmıştır.
1800’lü yılların başında Avrupa’da üzüm bağlarının kökünde görülen kurtçuk hastalığının, bütün üzüm bağlarını verimsiz hale getirmesi ile beraber, Avrupa’nın üzüm ve şarap ihtiyacına cevap veren bütün limanlar değerlendirilmiş ve bu limanlardan bir tanesi de, Alaçatı Limanı olmuştur.
Alaçatı’da Rumlar bölgenin verimli topraklarında bağcılıkla uğraşıyorlarmış ve burada yetişen hastalıksız, kaliteli üzüm ve şaraplar, Alaçatı Limanı’ndan dünyaya açılmıştır. Alaçatı’nın ekonomisinin gelişmesindeki en önemli etken, bağcılık, bunun yanı sıra şarap üretimi ve ana gelişim kaynağı ticaret olmuş. Bağcılık konusunda ünlenen liman kenti Alaçatı’da yoğun ticaret faaliyetleri dolayısı ile konutların zemin katları imalathane, mağaza ve depo olarak kullanılmaya başlanmış.
Alaçatı Evleri Mimari Özellikleri
Alaçatı’da büyük ve yüksek evlere rastlanmamaktadır. Alaçatı evlerinin hemen hemen hepsi iki katlıdır. Nem ve ısıyı tutma özellikleri ve kolay ulaşılabilir olması sebebiyle Alaçatı bölgesinde bulunan taş ocaklarından çıkartılan, yöresel taşlarla döşenen evler bu sayede kış aylarında soğuk havadan korunurken, yaz aylarında ise serin kalır.
1920’lerde mübadele sonucunda işçi olarak gelen göçmenler Girit’e dönerken, Selanik, Karacaova, Kavala ve Balkanlar’dan gelen Türkler Alaçatı’ya yerleştirilmişlerdir. Bu süreçte islamiyetten dolayı benimsenemeyen bağcılık gerilemiş, hayvancılık ve tütün üretimine yoğunlaşılmıştır. Günlük hayat gerekliliklerine göre yapıların işlevleri ve biçimlerinde bazı değişikliklere gidilmiştir. Kısaca söyleyecek olursak, zemin katlar artık hayvancılık için depo alanlarına dönüştürülmüştür.
Alaçatı evleri, Alaçatı sokaklarıyla bağlantılı ve uyum içerisindedir. Alaçatı’da sokaklar taş kaplamalı Arnavut kaldırımlıdır. Tarihi kent merkezinde çok dar sokaklara rastlanmasının sebebi gölge ihtiyacıdır.
Yapıların giriş kısımlarının direkt sokağa açılması sebebiyle iyi komşuluk ilişkileri gözlemlenir. Evlerin içerisinde plan basittir ve yaşam alanları çoğunlukla üst katta düzenlenmiştir. Çok fonksiyonlu birkaç oda yan yana yer alırken cumbalar genelde başoda da denilen misafir odalarında tercih edilir.
Yapıların genelinde süsleyici elemanlar çok tercih edilmemiştir. Tescilli yapıların birçoğu restore edilerek butik otel olarak kullanılmaktadır.
Görüldüğü üzere Alaçatı evleri yörenin iklim, çevre ve ekonomik şartlarından direkt etkilenmiştir. Mimarinin hayattan, hayatın mimariden bu denli etkilendiği Alaçatı’da tarihi dokuyu taş evler oluşturuyor.
Bakıldığında her yapının, her taşın bir hikayesi olduğu görülebilir. Alaçatı’da ne çok şiir ne çok hikaye var böyle. Şehir bu anlamda dev bir kütüphane. İşte bugün bakarken içimizi ferahlatan, birlikte poz vermeye doyamadığımız Alaçatı evlerinin geçmişi böyle. Görmek isterseniz Alaçatı’da herhangi bir sokağa girmeniz yeterli.
